เมื่อวันที่ 20 เมษายน 2553 ที่ประชุมคณะรัฐมนตรี(ครม.) มีมติเห็นชอบหลักการจัดทำกฎหมายภาษีที่ดินและสิ่งปลูกสร้าง เพื่อเป็นเครื่องมือหนึ่งที่ทำให้เกิดการกระจายการถือครองที่ดิน โดยเฉพาะการเก็บภาษีในส่วนของที่ดินที่ทิ้งไว้ว่างเปล่า หรือไม่ได้ทำประโยชน์ ให้เสียภาษีไม่เกิน0.5%ใน3ปีแรก หากไม่ได้ทำประโยชน์อีกกำหนดให้เสียภาษีเพิ่มขึ้นอีก 1 เท่าในทุกๆ 3ปี แต่ไม่เกิน 2% ของฐานภาษี ทั้งนี้ยังไม่เห็นการประเมินตัวเลขของฐานภาษีที่รัฐจะเก็บได้จากที่ดินที่ไม่ได้ใช้ประโยชน์ หรือกลุ่มใดบ้างที่ได้รับการยกเว้นภาษี การนิยามความหมายการใช้ประโยชน์ในที่ดิน รวมถึงแนวทางที่ชัดเจนในการนำงบประมาณจากภาษีที่ดินและสิ่งปลูกสร้างมาจัดตั้งเป็นธนาคารที่ดิน

และเพื่อนำไปสู่การแก้ไขปัญหาในเชิงโครงสร้างการปฏิรูปสังคมร่วมกันได้จริงนั้น ทางเครือข่ายปฏิรูปที่ดินแห่งประเทศไทย ได้มีเป้าหมายร่วมกันในการผลักดันให้เกิดการกระจายการถือครองที่ดิน ซึ่งต้องทำให้เกิดกองทุนธนาคารที่ดิน การเก็บภาษีในอัตราก้าวหน้า และปฏิรูปที่ดินในแนวทางโฉนดชุมชน

นางสาวพงษ์ทิพย์ สำราญจิตต์ กองเลขาฯ เครือข่ายปฏิรูปที่ดินแห่งประเทศไทย กล่าวว่า เป็นเรื่องดี พ.ร.บ.ภาษีที่ดินและสิ่งปลูกสร้างได้ผ่านมติครม.มาแล้ว แต่จะนำไปสู่หลักการกระจายการถือครองที่ดินเพื่อแก้ไขปัญหาความเหลื่อมล้ำได้จริงหรือไม่ ต้องรอดูในระยะต่อไป ว่าจะมีการผลักดันเรื่องนี้อย่างต่อเนื่องหรือไม่ ปีที่ผ่านมาได้ร่วมกับนักวิชาการศึกษาแนวทางการกระจายการถือครองที่ดิน ซึ่งมีข้อเสนอเรื่องภาษีทีดิน โดยให้มีการนำรายได้จากภาษีที่ดินส่วนหนี่งมาจัดซื้อที่ดินให้กับเกษตรกรยากจนและคนไร้ที่ดิน และส่วนหนึ่งควรนำมาปรับเปลี่ยนระบบการใช้ที่ดินของเกษตรกรในท้องถิ่นให้มีความมั่นคงทางรายได้และสมดุลทางนิเวศน์ เพื่อไม่ให้ที่ดินหลุดมืออีกต่อไป ในระดับชาติควรมีการจัดตั้งธนาคารที่ดินโดยรัฐบาลสนับสนุนงบประมาณการดำเนินการและนำรายได้ส่วนหนึ่งจากภาษีที่ดินไม่น้อยกว่า 2% มาสมทบ ทั้งนี้รัฐบาลควรดำเนินมาตรการด้านภาษี ควบคู่ไปกับมาตรการอื่นในการกระจายการถือครองที่ดิน เช่น การรับรองสิทธิ์ที่ดินคนจนที่ทับซ้อนกับรัฐในรูปแบบโฉนดชุมชน การเร่งปฏิรูปและจัดสรรที่ดินให้คนจน และการนำที่ดินป่าสงวนที่หมดสัญญาเช่าจากเอกชนมาจัดสรรให้กับคนจนไร้ที่ดิน

ผศ.ดร.ดวงมณี เลาวกุล คณะเศรษฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ คณะทำงานศึกษาโครงสร้างระบบภาษี มาตรการการเงินการคลังและแนวทางการจัดตั้งธนาคารที่ดิน ได้มีความเห็นต่อมติครม.ภาษีที่ดินและสิ่งปลูกสร้างว่า เป็นจุดเริ่มต้นที่ดีที่ประเทศไทยจะมีการจัดเก็บภาษีจากฐานทรัพย์สินที่แท้จริง การจัดเก็บภาษีที่ดินและสิ่งปลูกสร้างเป็นการจัดเก็บภาษีที่มีความเหมาะสม เพราะคนที่มีทรัพย์สิน เป็นผู้ที่ได้รับประโยชน์จากการผลิตสินค้าและบริการสาธารณะต่าง ๆ ของรัฐ จึงควรจะเป็นผู้รับภาระทางภาษี ขณะเดียวกันคนกลุ่มนี้ก็มีกำลังที่จะจ่ายภาษีให้กับรัฐได้ด้วย นอกจากนั้นรายได้จากภาษีที่ดินฯ จะเป็นแหล่งรายได้ที่สำคัญขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นที่จะนำไปพัฒนาท้องถิ่นของตนเองต่อไป การจัดเก็บภาษีที่ดินฯ นี้จะนำไปสู่การกระจายการถือครองที่ดินได้มากน้อยเพียงใด ขึ้นอยู่กับปัจจัยหลายประการ การใช้มาตรการทางภาษีเพียงอย่างเดียวไม่สามารถแก้ไขปัญหาความเหลื่อมล้ำของการถือครองที่ดินได้ทั้งหมด รัฐบาลจะต้องมีมาตรการและเครื่องมืออื่น ๆ เข้ามาร่วมสนับสนุนด้วย และได้เสนอว่าธนาคารที่ดิน ควรเป็นองค์กรอิสระบริหารในรูปแบบองค์การมหาชนไม่แสวงหากำไร เพื่อเป็นกลไกพิเศษที่ทำหน้าที่ในการสนับสนุนให้เกิดการเข้าถึงที่ดินทำกินเพื่อเกษตรกรรมของเกษตรกรรายย่อย รวมทั้งที่ดินเพื่อการอยู่อาศัยของคนจนเมืองและชนชั้นกลางระดับล่าง รวมถึงในระยะยาวให้รัฐบาลผลักดันให้มีพระราชบัญญัติธนาคารที่ดินเพื่อยกระดับกองทุนธนาคารที่ดินให้เป็นองค์การมหาชนที่มีการบริการจัดการอย่างเป็นอิสระ โดยมีเจตนารมณ์เพื่อสนับสนุนให้เกิดการกระจายการถือครองที่ดินอย่างเป็นธรรม

ทางด้านนายประยงค์ ดอกลำไย คณะกรรมการอำนวยการแก้ไขปัญหาเครือข่ายปฏิรูปที่ดินแห่งประเทศไทย ให้ความเห็นต่อเรื่องนี้ว่า พรบ.ภาษีที่ดินและสิ่งปลูกสร้างที่ผ่านมติครม.เป็นมาตรการที่ดีที่จะทำให้มีการใช้ประโยชน์ในที่ดินรกร้างและส่งเสริมให้มีการลงทุนทำการเกษตร เช่น การให้เช่าที่ดินเพื่อการเกษตร แต่หมายความว่าที่ดินก็ยังไม่ตกถึงมือเกษตรกรคนไร้ที่ดินอยู่ดี จึงถือว่ายังไม่ได้เป็นมาตรการทางภาษีที่มีอัตราก้าวหน้าที่มากพอที่จะแก้ไขปัญหาการกระจุกตัวของที่ดิน ดังนั้นถ้าจะทำให้เกิดการกระจายการถือครองที่ดิน เงินภาษีที่เก็บได้ต้องนำมาจัดทำเป็นกองทุนธนาคารที่ดิน และต้องดำเนินการควบคู่ไปกับนโยบายโฉนดชุมชนเพื่อให้เกษตรกรรักษาที่ดินไว้ได้ในระยะยาว

กองเลขาเครือข่ายปฏิรูปที่ดินแห่งประเทศไทย