ในความรับรู้โดยทั่วไป เทคโนโลยีดิจิทัลมีแนวโน้มจะตกเป็นเป้าของการวิพากษ์วิจารณ์เช่นเดียวกับอีกหลายๆ รูปแบบของการพัฒนาในกระบวนการเปลี่ยนแปลงทางสังคม โดยเฉพาะในแง่ที่มักมีการเชื่อมโยงการตัดสินคุณค่าเข้ากับบรรทัดฐานทางสังคมและจริยธรรม ซึ่งในขณะเดียวกันก็เปิดประเด็นคำถามและถกเถียงที่ท้าทายสำหรับการศึกษาทางสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์ เช่น เทคโนโลยีอย่างอินเทอร์เน็ตทำให้โลกของเรากว้างขึ้นหรือแคบลง? กระแสนิยมถ่ายภาพแบบเซลฟี่และอัลกอริธึมของสื่อสังคมออนไลน์ทั้งหลายกำลังลดทอนความเป็นมนุษย์ของเราจริงหรือ? แม้ดูเหมือนว่าสมาร์ตโฟนจะช่วยเพิ่มโอกาสทางเศรษฐกิจให้กับผู้ประกอบการรายย่อย แต่ก็มีความกังวลว่าปัญญาประดิษฐ์ (artificial intelligence: AI) จะทำให้คนส่วนใหญ่ตกงาน หรือ การสื่อสารผ่านเครือข่ายอินเทอร์เน็ตอาจไม่ได้ผลักให้เราแปลกแยกจากสังคม แต่กลับมีบทบาทเสริมสร้างการมีส่วนร่วมในฐานะพลเมือง โดยเฉพาะในการเคลื่อนไหวผลักดันการจัดการปัญหาแห่งยุคสมัยอย่างสุขภาวะและการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ฯลฯ

 

นอกจากความหลากหลายของประเด็นคำถามเกี่ยวกับเทคโนโลยีดิจิทัลในฐานะที่เป็นเงื่อนไขสำคัญของกระบวนการเปลี่ยนแปลงทางสังคม เศรษฐกิจ การเมือง และวัฒนธรรมแล้ว แนวทางในการทำความเข้าใจเพื่อตอบคำถามดังกล่าวยังเชื่อมโยงกับองค์ความรู้ของหลากหลายสาขาวิชา นักวิชาการมีแนวโน้มจะขยับขยายพรมแดนความรู้ของตนเพ่ือทำความเข้าใจกระบวนการเปลี่ยนแปลงอย่างรอบด้าน ทำให้งานศึกษาว่าด้วยดิจิทัลกับสังคมมีลักษณะเป็นสหวิทยาการ (interdisciplinary) หรือ ข้ามศาสตร์ (transdisciplinary) แต่ในขณะเดียวกันก็ยังคงสะท้อนความสนใจและแนววิธีศึกษาเฉพาะสาขาวิชา ไม่ว่าจะเป็นรัฐศาสตร์ นิติศาสตร์ เศรษฐศาสตร์ สังคมวิทยา มานุษยวิทยา จิตวิทยา นิเทศศาสตร์ รวมถึงคอมพิวเตอร์ศึกษา วิทยาศาสตร์สารสนเทศ วิศวกรรมศาสตร์ ฯลฯ เช่น นักเศรษฐศาสตร์สนใจศึกษาเกี่ยวกับเศรษฐกิจดิจิทัล (digital economy) รัฐศาสตร์และสังคมวิทยาสนใจศึกษาเกี่ยวกับการเคลื่อนไหวทางสังคมแบบใหม่ (new social movement) หรือการจัดโครงสร้างหรือสถาบันทางสังคมที่มีลักษณะเป็นเครือข่ายดิจิทัลมากขึ้น จิตวิทยาสนใจศึกษาเกี่ยวกับผลกระทบของอินเทอร์เน็ตต่อเด็กและเยาวชน เป็นต้น

 

งานสำรวจวรรณกรรมของโครงการอินเทอร์เน็ตศึกษาฯ จึงถือเป็นหมุดหมายสำคัญในการสำรวจสถานะองค์ความรู้และข้อเสนอเชิงนโยบายในประเด็นหลักๆ ของการศึกษาวิจัยว่าด้วยเทคโนโลยีดิจิทัลและอินเทอร์เน็ตกับสังคม อันได้แก่ 1) การเคลื่อนไหวทางสังคมและการมีส่วนร่วมทางการเมืองในยุคดิจิทัล 2) เด็กและเยาวชนกับอินเทอร์เน็ต 3) รัฐบาลในยุคดิจิทัล 4) เสรีภาพในการแสดงออกและการกำกับดูแลเนื้อหาในยุคดิจิทัล 5) ความเป็นกลางทางเครือข่าย และ 6) ความเป็นส่วนตัวในยุคดิจิทัล ซึ่งนอกจากจะเป็นพื้นฐานสำหรับการพัฒนากรอบแนวคิดและเครื่องมือที่จำเป็นสำหรับงานศึกษาในบริบทสังคมวัฒนธรรมไทยแล้ว ยังถือเป็นจุดเริ่มต้นที่ดีในการเปิดพื้นที่สนทนากับแนววิธีศึกษาจากหลากหลายสาขาวิชาอีกด้วย

 

โครงการจัดตั้งกลุ่มวิจัยด้านสื่อดิจิทัลในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ คณะสังคมวิทยาและมานุษยวิทยา ตระหนักถึงความสำคัญของการเปิดพื้นที่สนทนาดังกล่าว จึงร่วมมือกับโครงการอินเทอร์เน็ตศึกษาฯ จัดกิจกรรมเสวนาวิชาการ “ดิจิทัลศึกษากับอนาคตสังคมไทย” เพื่อเผยแพร่ความรู้สู่สาธารณะและส่งเสริมการแลกเปลี่ยนทางวิชาการ โดยได้รับความสนับสนุนจากวิทยากรผู้เชี่ยวชาญจากพหุสาขาวิชา ได้แก่ นิติศาสตร์ นิเทศศาสตร์ รัฐศาสตร์ มานุษยวิทยา วิศวกรรมคอมพิวเตอร์ และเศรษฐศาสตร์ มาร่วมแนะนำประเด็นศึกษาและแนวโน้มความสนใจของแต่ละสาขาวิชา นอกจากนี้ ยังจะได้ร่วมกันแลกเปลี่ยนมุมมองเกี่ยวกับความเป็นไปได้และแนวทางพัฒนาความร่วมมือสู่การจัดตั้งเครือข่ายวิจัยระดับชาติด้านดิจิทัลศึกษาต่อไปอีกด้วย