“ยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี” หรือจะเรียกให้ถูกต้องคือ
“ยุทธศาสตร์ คสช.” เป็นอีกหนึ่งประเด็นในรัฐธรรมนูญ 2560 ที่สมควรถูกแก้ไขหรือยกเลิก แม้รัฐบาลคณะรักษาความสงบแห่งชาติ (คสช.) จะตอกย้ำความสำคัญของยุทธศาสตร์ชาติว่าจะเป็นหลักสำคัญในการพัฒนาประเทศให้มีความต่อเนื่อง แต่เวลาไม่นานหลัง
การประกาศใช้ในปี 2561 ก็แสดงให้เห็นชัดว่ายุทธศาสตร์ชาติฉบับนี้ไม่สามารถป้องกันประเทศจากวิกฤติต่างๆ ได้ ซึ่งมีเหตุผลสำคัญสี่ข้อที่บอกว่าควรต้องยกเลิกยุทธศาสตร์ชาติ
1. กลไกสืบทอดอำนาจ คสช.
ยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี เป็นหนึ่งใน
เครื่องมือสืบทอดอำนาจของ คสช. ทำให้ชนชั้นนำภาครัฐที่นำโดยกองทัพกับนายทุนผูกขาดสามารถมีบทบาทควบคุมการออกนโยบายการพัฒนาประเทศไปถึง 20 ปี ดังจะเห็นได้จากสัดส่วนของคณะกรรมการยุทธศาสตร์ชาติที่
ส่วนใหญ่ประกอบด้วยทหารและนายทุน นอกจากนี้ กรรมการยุทธศาสตร์ชาติเกือบทั้งหมดต่างเป็นบุคคลที่เกี่ยวข้องกับ คสช. ด้วยเหตุนี้ไม่ว่ารัฐบาลในอนาคตจะมาจากพรรคการเมืองใดก็ตาม แม้จะสามารถชนะเลือกตั้งจนสามารถจัดตั้งรัฐบาลได้แต่การออกนโยบายหรือการจัดทำงบประมาณรายจ่ายประจำปีของรัฐบาลนั้นจะอยู่ภายใต้แนวทางยุทธศาสตร์ชาติที่ คสช. วางเอาไว้
2. ล้มรัฐบาลจากการเลือกตั้ง
รัฐบาลสืบทอดอำนาจของพล.อ. ประยุทธ์ จันทร์โอชา คือ เจ้าของยุทธศาสตร์ชาติ ดังนั้น จึงยังเห็นชัดว่ายุทธศาสตร์ไม่ได้เป็นอุปสรรคต่อรัฐบาล คสช. แต่ในทางกลับกันหากเป็นรัฐบาลที่มาจากพรรคการเมืองที่อยู่ฝั่งตรงข้ามกับ คสช. ก็อาจ
ถูกกลไกยุทธศาสตร์ล้มรัฐบาลได้ เพราะรัฐธรรมนูญได้กำหนดให้
ส.ว. แต่งตั้งจาก คสช. อำนาจหน้าที่ติดตามการดำเนินการตามยุทธศาสตร์ชาติ นอกจากนี้ พ.ร.บ.ยุทธศาสตร์ชาติฯ ยังกำหนดว่า ถ้าคณะกรรมการยุทธศาสตร์ชาติว่ากระทำของรัฐบาลขัดต่อยุทธศาสตร์ชาติ โดยส่งเรื่องให้ศาลรัฐธรรมนูญตีความหากศาลรัฐธรรมนูญวินิจฉัยว่าขัด ก็ให้ยื่นต่อ ป.ป.ช. เพื่อดำเนินคดีฐานปฏิบัติหน้าที่มาชอบด้วยกฎหมาย ซึ่งอาจทำให้รัฐบาลจากการเลือกตั้งต้องถูกปลดจากองค์กรอิสระซึ่งมีที่มาโยงใยจาก คสช.
3. ล้าสมัยไม่ทันต่อการเปลี่ยนแปลง
ยุทธศาสตร์ชาติมีระยะใช้งาน 20 ปี คือตั้งแต่ปี 2561-2580 นับถึงปี 2563 ยุทธศาสตร์ชาติถูกบังคับใช้เพียง 2 ปีเท่านั้น แม้จะเพิ่งประกาศใช้ไม่นานก็สะท้อนถึงความไร้ประสิทธิภาพในการที่จะนำประเทศไทยไปเผชิญความท้าทายกับโลกอนาคต ดังจะเห็นได้จากวิกฤติการณ์ที่เกิดขึ้นหลังยุทธศาสตร์ชาติที่ไม่พบแนวทางในการแก้ไขปัญหา เช่น
ปัญหาฝุ่น PM 2.5 และการระบาดของโรคโควิด-19 ขณะที่
การยกระดับรายได้ของคนไทยให้เทียบเท่าประเทศพัฒนาแล้วภายใน 20 ปี ก็ดูจะสวนทางการสถานการณ์ทางเศรษฐกิจของประเทศไทยที่ตกต่ำและเหลี่ยมล้ำมากยิ่งขึ้น ดังนั้นยุทธศาสตร์ชาติของ คสช. จะเป็นสิ่งที่ล้าสมัยที่จะคอยเหนี่ยวรั้งการพัฒนาประเทศ และเป็นเครื่องมือทางการเมืองของ คสช. เท่านั้น
4. ประชาชนไม่มีส่วนร่วม
ยุทธศาสตร์ คสช. เป็นกลไกสำคัญที่กำหนดชะตาชีวิตของคนไทยถึง 20 ปี ซึ่งยาวนานจนแม้แต่คนร่างยุทธศาสตร์ชาติอาจจะไม่ได้เห็นผลลัพธ์ของสิ่งที่ตัวเองก่อไว้ ดังนั้น การจะมียุทธศาสตร์ชาติหรือไม่? เนื้อหาจะเป็นอย่างไร? จะใช้บังคับนานแค่ไหน? ประชาชนเจ้าของประเทศควรมีส่วนร่วมในการกำหนดอนาคต ทั้งนี้
การร่างยุทธศาสตร์ชาติที่ผ่านมา ถูกจัดทำโดย คสช. ฝ่ายเดียว ตั้งแต่คนร่างก็เป็นคนที่ คสช. แต่งตั้งขึ้น กระบวนพิจารณาเห็นชอบในขั้นต่างๆ ก็ต้องผ่านความเห็นชอบจาก คสช. และการรับฟังความคิดเห็นก็ทำกันอย่างเงียบๆ
ประชาชนส่วนใหญ่ไม่รู้ไม่เห็น และดูจะเป็นการกระทำเชิงพิธีกรรมมากกว่า
