ในการเลือกตั้งระดับประเทศไปจนถึงระดับท้องถิ่น หรือการออกเสียงประชามติก็ตาม อาจพบเหตุการณ์ที่ส่อไปในทางทุจริตเลือกตั้ง หลายกรณีมีความซับซ้อนเจ้าหน้าที่รัฐสามารถจับผู้ที่มีส่วนเกี่ยวข้องกับการทุจริตได้ แต่บุคคลดังกล่าวไม่ได้เป็นตัวการหลัก มาตรการสำคัญอย่างหนึ่งในสืบสาวไปยังต้นทางผู้กระทำผิด คือ การยกประโยชน์ให้จำเลย หรือผู้มีส่วนเกี่ยวข้องแลกกับการที่บุคคลดังกล่าวให้ข้อมูลที่ซัดทอดไปถึงตัวการสำคัญได้ โดยรายละเอียดตราไว้ในระเบียบคณะกรรมการการเลือกตั้งว่าด้วยหลักเกณฑ์ วิธีการ และเงื่อนไขการกันบุคคลไว้เป็นพยานโดยไม่ดำเนินคดี พ.ศ. 2563 (ระเบียบกันบุคคลเป็นพยาน)

 

ระเบียบกันบุคคลเป็นพยานให้อำนาจกกต. ในการพิจารณากันบุคคลที่มีส่วนในการกระทำผิดกฎหมายเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร สมาชิกวุฒิสภา สมาชิกหรือผู้บริหารสภาท้องถิ่น กฎหมายว่าด้วยคณะกรรมการการเลือกตั้ง กฎหมายพรรคการเมือง และการออกเสียงประชามติ ไว้เป็นพยาน และคุ้มครองผู้นั้นโดยจะไม่ดำเนินคดีทางอาญา ซึ่งบุคคลที่ถือเป็นพยานตามระเบียบฉบับนี้จะต้องผ่านมติของกกต. และต้องมีคุณลักษณะครบตามที่กำหนดไว้ ดังนี้

 

โดยผู้ถูกกันไว้พยานอาจขอให้กกต.จัดให้มีการคุ้มครองตามระเบียบคุ้มครองพยานได้ อย่างไรก็ตามกระบวนการที่จะให้ได้มาซึ่งข้อมูลจากบุคคลดังกล่าวจะต้องไม่ใช่การได้มาจากการจูงใจ ขู่เข็ญ หรือหลอกลวง 

 

ผู้ที่สามารถเสนอให้กันบุคคลไว้เป็นพยานได้ เช่น คณะกรรมการสืบสวนและไต่สวน ผู้อำนวยการเลือกตั้งประจำจังหวัด เลขาธิการกกต. หรือกรรมการการเลือกตั้ง ในการเสนอให้กกต.พิจารณาจะต้องทำความเห็นพร้อมเหตุผลในการกันบุคคลดังกล่าวเป็นพยาน หากกกต.เห็นควรในการกันบุคคลดังกล่าวไว้เป็นพยานคดีเลือกตั้งแล้ว การดำเนินคดีอาญาเป็นอันระงับไป หากปรากฏในภายหลังว่า พยานได้ให้ข้อมูลเท็จ ไม่ไปเบิกความ หรือเบิกความไม่ตรงกับที่ให้ถ้อยคำไว้ กกต.สามารถมีมติเพิกถอนการกันบุคคลนั้นไว้เป็นพยาน และดำเนินการตามกฎหมายกับผู้นั้นต่อไปได้ ในทางกลับกันหาก กกต.เห็นว่า เหตุผลในการบุคคลเป็นพยานคดีเลือกตั้งไม่เพียงพอ หรือไม่สมควร กกต.จะลงมติไม่ให้มีการกันบุคคลดังกล่าวเป็นพยานก็ได้เช่นกัน การพิจารณากันบุคคลที่มีส่วนในการทุจริตเลือกตั้งไว้เป็นพยานจะถือความเห็นของกกต.เป็นที่สุด